Liselere Geçiş Sistemi (LGS) kapsamındaki merkezi imtihana sayılı günler kala aileler de en az çocukları kadar heyecanlı. Her bir anne-baba çocuğunun güzel bir liseye gitmesini isterken, ebeveynlerin her davranışı imtihan yolunda ehemmiyet taşıyor. Aileler bugünlerde çocuklarını âlâ bir liseyi kazanması yolunda motive etme çabasında. Lakin çocuğu motive etmekle onun üzerinde baskı kurmak ortasında ince bir çizgi var. Bunun da çocuğun hem psikolojisi hem de muvaffakiyetini etkilediğini söyleyen uzmanlara nazaran anne-babaların motive etmek ile baskı kurmak ortasındaki bu ince çizgiye çok dikkat etmeleri gerekiyor. Ailelerin bu süreçte çocuklarına nasıl davranması, hangi üslupla yaklaşması gerektiği konusunda Anadolu Üniversitesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Baki Duy ve Dokuz Eylül Üniversitesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Diğdem Siyez’in değerli ihtarları var.
BAŞARILI ANNE-BABA, BAŞARILI ÇOCUK İSTİYOR
Prof. Dr. Baki Duy – Anadolu Üniversitesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Öğretim Üyesi: “Başarı beklentisi yüksek anne-babalar çocuğu kamçıladıklarında performansının yükseleceğini düşünebiliyorlar lakin çocuk, yarış atı değil. Anne-baba, çocuğunun âlâ bir yaşama kavuşabilmesi için güzel bir eğitim alması gerektiği niyetinden hareketle çocuk üzerindeki muvaffakiyet baskısını arttırıyor. Meğer ebeveynlerin ‘şu okula gideceksin’ formunda bir dayatmadan uzak durması gerekiyor. Onların âlâ okul beklentisi imtihana yüklenen mananın daha da büyümesine neden olup çocuğun korkularını arttırabiliyor.
‘SANA GÜVENİYORUM’ SÖZÜO KADAR TEMİZ DEĞİL
Çocuğuna inanç duygusu aşılamanın, onu güçlü kılacağına inanan aileler de birtakım yanlışlara düşüyor. “Biz senin imtihanda muvaffakiyet elde edeceğine inanıyoruz, sana güveniyoruz” kelamı suçsuz üzere görünüyor lakin aslında motive etmek yerine çocuğu baskı altına alıyor. Bu cümleyi duyan çocuk ‘Anne-babamın inancını boşa çıkarmamalıyım’ diye düşünerek ailesini hayal kırıklığına uğratmamak için telaşa sürükleniyor. Onların âlâ okullarda okumasını istesek de çocuklarımıza her halükârda değerli olduklarını hissettirmemiz ve söylememiz gerekiyor.
ÇOCUKLARINIZI UYGUN TANIYIN
Amaç belirlerken çocuğun kapasitesi değerli. Mevcut notları ve deneme imtihanlarındaki durumu bize bilgi verir. Birinci evvel çocuğun hangi alanlarda daha kâfi olduğuna bakmak gerekir. İkincisi ise çocuğun özellikleri. Şayet çocuğunuzun rekabetçi bir kişiliği varsa fen lisesine gitmek ona uygun gelebilir lakin rekabetçi ortamlardan hoşlanmıyorsa o vakit bu okul onu pek de memnun etmeyecektir.
ONLAR İSMİNE KARAR ALMAYIN
Maksat belirlerken çocukla konuşmak lazım. Ona “şu okula gideceksin” yerine “bu okula gitmeni isterim, zira bu okul sana değerli imkanlar sunabilir” demek daha yanlışsız. Şantaj yapmak ve tehditse çok yanlış. Çocuk ismine karar alınmamalı zira hayat onun hayatı. Ancak doğal bu konuda tüm inisiyatifi çocuğa bırakmak da yanlış. Yani veliler çocuklarının karar vermesine yardımcı olmalı.
ÇABAYI ÖDÜLLENDİRİN
Çocuk düzgün bir hazırlık periyodu geçirdiyse mükafatını imtihan öncesinde vermek âlâ olacaktır. Çocuğa sınavdaki başarısızlığın her şeyin sonu olmadığını ve uğraşın ehemmiyetini öğretmek gerekli. Başarıdansa eforun ödüllendirilmesi çocukta sürdürülebilir ve istikrarlı muvaffakiyetin da yolunu açar.”
KOMŞU ÇOCUĞUNU ÖRNEK GÖSTERMEYİN
Prof. Dr. Diğdem Siyez – Dokuz Eylül Üniversitesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Öğretim Üyesi: Komşunun çocuğunu örnek göstermektense evvel çocuğu sağduyuyla dinlemek ve ne istediğini öğrenmek gerekiyor. Bu noktada çocuklara düzgün okullara gitmenin artıları anlatılmalı.
PLANLARINI SORMAK MOTİVASYONU ARTTIRIR
Bu yaştaki çocuklar, çok uzun vadeli plan yapma marifetine bilişsel olarak sahip değiller. Fakat ilgi alanlarını ve yeteneklerini gösterebilecekleri yaştalar.
Çocuğu yanlışsız tanımanın yolu gözlemlemek kadar çocukla konuşmaktan geçiyor. Planlarını ona sormak, okulları onun araştırmasına müsaade vermek, kendinden büyük sınıflardakilerle konuşup bilgi edinmesini desteklemek bu noktada motivasyon arttıran bir öge oluyor.
BU EBEVEYNLERİN İMTİHANI DEĞİL
Aileler imtihan başarısı üzerinden kıymetlendirme yapmaktan uzaklaştığında imtihan devri çocuklar için daha rahat geçiyor. Başka türlü baskı altında eziliyorlar ve ebeveyn beklentisi başarıyı da engelleyen bir faktör oluyor.
ANNE-BABA RAHATLARSA ÇOCUK DA RAHATLAR
Sevginin muvaffakiyetle ilgisi olmadığını kesinlikle çocuklara hissettirmek gerekiyor. İmtihanı yalnızca imtihan olarak görürsek, çocukların imtihan muvaffakiyetinin yüzde 100 belirleyici olmadığını görürsek yani ebeveynler olarak biz rahatlarsak çocuklar da rahatlar.